Czyszczenie podłóg w Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (wywiad)

Wycieranie wiążące kurz – dla ochrony dzieł sztuki

„Wycieranie wiążące kurz zapobiega osadzaniu się kurzu na dziełach sztuki, co zapewnia utrzymanie wartości naszych eksponatów”.

Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu (Kunsthistorisches Museum – KHM) to jedno z najznamienitszych muzeów na świecie. Prezentowane tam dzieła sztuki są bardzo cenne i wymagają odpowiedniej ochrony. Konserwator obiektu, Thomas Gaisberger, od wielu lat przy czyszczeniu podłóg stosuje metodę wycierania wiążącego kurz ściereczkami jednorazowymi Masslinn. W wywiadzie Thomas Gaisberger wyjaśnia, dlaczego ta metoda idealnie sprawdza się w pomieszczeniach, w których znajdują się wrażliwe dzieła sztuki i jakie korzyści oferuje w porównaniu z klasycznym odkurzaniem.

Panie Gaisberger, co KHM ma do zaoferowania zwiedzającym?
Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu powstało za panowania cesarza Franciszka Józefa na potrzeby przechowywania zbiorów cesarzy i arcyksiążąt z rodu Habsburgów. Dzięki wspaniałym skarbom sztuki zalicza się ono do najlepszych muzeów na świecie. W naszym muzeum zwiedzający mogą doświadczyć 5000 lat historii sztuki i kultury – w formie obrazów, dzieł sztuki złotniczej, rzeźb czy monet. Paryski Luwr ma Monę Lisę, my wystawiamy słynną Salierę Benvenuto Celliniego czy Chłopskie wesele Bruegla. Można u nas znaleźć obrazy o wartości ubezpieczeniowej do 50 mln euro – przy czym ich wartość jest wielokrotnie wyższa.

Jakie wyzwania wiążą się z czyszczeniem w muzeum? Czy różnią się one od tych związanych z klasycznym sprzątaniem budynków?
Bezwzględnie tak! Dla firm sprzątających budynki najważniejsza jest efektywność, my z kolei musimy się mierzyć z zachowaniem wartości, a więc odpowiednim obchodzeniem się z dziełami sztuki. Cóż z tego, że proces czyszczenia przebiega szybko, jeśli na dłuższą metę szkodzi naszym eksponatom. Wszystko zaczyna się już na poziomie budynku: nasze obiekty muzealne są wpisane na listę zabytków – nie możemy tak po prostu wyburzyć budynku i zbudować go na nowo. W związku z tym wszystkie procesy czyszczenia wymagają zachowania maksymalnej ostrożności. Na przykład maszyny czyszczące stosujemy tylko w strefie wejścia, nie używamy ich w poszczególnych salach z kolekcjami sztuki, aby nie uszkodzić rzeźb lub artystycznych elementów ściennych. Podobnie musimy dbać o nasze skarby sztuki – środki i urządzenia czyszczące muszą spełniać wysokie wymagania odnośnie do składników, emisji, dopuszczalnych zanieczyszczeń (LZO), tworzenia wilgoci i zużytego powietrza. Mamy tu również wiele delikatnych materiałów, takich jak stiuki marmurowe. Trzeba więc wybrać metodę czyszczenia, która będzie odpowiednia do takich materiałów. Poza tym: nie tylko nasze dzieła sztuki są cenne i wymagają najwyższej staranności, dotyczy to również środków pomocniczych używanych do ich optymalnej prezentacji. Na przykład gablota w naszej Kunstkammer kosztuje od 15 000 do 25 000 euro, a specjalna rama do obrazu to wydatek rzędu nawet kilku tysięcy euro.

Jaką funkcję pełni Pan w muzeum?
Jako jeden z kilku kierowników zespołów jestem odpowiedzialny za utrzymanie wszystkich obiektów muzealnych Związku Muzeów KHM. Pełniąc tę ważną funkcję, jestem odpowiedzialny za wszelkie prace konserwacyjne, sprzątanie budynków oraz wiele innych wewnętrznych i zewnętrznych usług rzemieślniczych. Wdrażam wewnętrzną koncepcję utrzymania obiektu w formie planu rocznego i realizuję ją. Związek Muzeów KHM posiada własny, profesjonalny dział FM, w którym skupione są wszystkie ważne obszary FM (zarządzanie klimatem, techniczne wyposażenie budynków, elektryka i oświetlenie, zarządzanie bezpieczeństwem i inne usługi), w tym utrzymanie obiektów. Wszystko, co robię, wiąże się z dokładnymi przemyśleniami i działaniami mającymi na celu zachowanie wartości dzieł sztuki, które znajdują się w pomieszczeniach. Wraz z moimi zespołami każdego dnia dbamy o to, aby wszystko działało, a wizyta w muzeum była dla naszych gości przyjemna i bezpieczna.

Czy wolno Państwu czyścić również dzieła sztuki?
Nie, eksponatów dotykają tylko restauratorzy. Czyścimy jednak obszary znajdujące się w pobliżu dzieł sztuki (np. podłogę przed obrazem lub podstawę rzeźby). Podczas pracy ja i mój zespół poruszamy się zawsze w ramach trójkąta wymagań: zwiedzający oczekują czystego pomieszczenia, restauratorzy wymagają maksymalnego nastawienia na zachowanie wartości, a my jako zespół chcemy, aby czyszczenie było jak najbardziej efektywne. Każdy proces czyszczenia oceniam przez trzy pary okularów – nawet jeśli wizualnie noszę tylko jedną (śmieje się).

Jakie rodzaje zanieczyszczeń można znaleźć w muzeum?
Największym problemem są luźne zanieczyszczenia, które zwiedzający wnoszą do muzeum: brud z ulicy na butach, starte drobinki z obuwia oraz oczywiście włosy i naskórek, które tworzą kurz. To właśnie ludzie są podstawowym źródłem kurzu. Mamy również do czynienia z przylegającymi zabrudzeniami w postaci rozlanych napojów (napoje zawierające kwasy niszczą marmurową posadzkę) lub plamami powstającymi na skutek działania wnoszonych na butach środków do rozpuszczania śniegu.

Jakie metody czyszczenia stosują Państwo do usuwania takich zanieczyszczeń?
Przylegające zabrudzenia usuwamy poprzez szorowanie na mokro lub za pomocą szorowarki, natomiast w przypadku luźnych zabrudzeń istnieje tylko jedna sensowna opcja: wycieranie wiążące kurz przy użyciu jednorazowych ściereczek Masslinn firmy Wetrok.

Na czym polega wycieranie wiążące kurz?
Ściereczkę do kurzu mocuje się na przyrządzie do wycierania – i gotowe. Pomieszczenie czyści się, wykonując ruchy wahadłowe. W międzyczasie zmienia się odpowiednio strony ściereczki, a po zakończeniu pracy wystarczy taką jednorazową ściereczkę po prostu wyrzucić. Do marmurowych posadzek w Sali Kopułowej, w Kunstkammer i na klatce schodowej używamy białych, a do parkietów w galeriach malarstwa – żółtych ściereczek Masslinn. Różnica: żółte ściereczki zawierają dodatkowo impregnat olejowy. Podczas wycierania olej wiąże kurz ze w ściereczce, zapobiegając w ten sposób wzbijaniu się cząsteczek pyłu.

Dlaczego lepsze jest wycieranie wiążące kurz niż odkurzanie?
Odkurzanie powoduje wzbijanie kurzu, a część wessanego pyłu wydostaje się z powrotem do powietrza – mimo stosowania najlepszych filtrów wylotowych. Gdybyśmy odkurzali całe pomieszczenie, osiadający kurz stanowiłby zagrożenie dla naszych dzieł sztuki. Dlaczego? Ponieważ kurz tworzy nalot. Zawiera on patogeny i mikroorganizmy, które mogą spowodować trwałe zmiany i uszkodzenia naszych dzieł sztuki. W przypadku ściereczek Masslinn do usuwania kurzu nie ma takiej możliwości. Pył jest w całości zbierany i wiązany w ściereczce. Nasz parkiet jest już nieco wysłużony i ma trochę szczelin, a one niestety sprzyjają gromadzeniu się kurzu. Ściereczki do usuwania kurzu eliminują ten problem – odkurzaczem nigdy nie udałoby się nam tego zrobić tak dokładnie.  W porównaniu z odkurzaczem wycieranie wiążące kurz zapewnia dodatkowo znacznie większą wydajność czyszczenia powierzchni. Właśnie dlatego na wszystkich dużych powierzchniach (parkiety i posadzki marmurowe) stosujemy wycieranie wiążące kurz. Nasze motto: maksymalna redukcja kurzu na sprzątanej powierzchni bez jego wzbijania. Nie rezygnujemy jednak całkowicie z odkurzacza: do czyszczenia gzymsów, elementów dachu, stref przypodłogowych i pod grzejnikami używamy dodatkowo odkurzacza do pracy na sucho firmy Wetrok.

Wspomniał Pan o dużej wydajności czyszczenia powierzchni w przypadku wycierania wiążącego kurz – jakiej wielkości powierzchnię czyszczą Państwo codziennie przy użyciu ściereczek do usuwania kurzu?
W Muzeum Historii Sztuki jest to około 9000 metrów kwadratowych dziennie, ale we wszystkich placówkach związku muzeów jest to prawdopodobnie kolejnych 15 000 metrów kwadratowych powierzchni wystawowej i wiele pomieszczeń biurowych. Dla uzyskania dużej efektywności czyszczenia używamy przyrządu do wycierania o szerokości 93 cm (Balit 930) – natomiast w pomieszczeniach biurowych przyrządu do wycierania Balit o szerokości 56 cm.

Na środku Sali Kopułowej Muzeum Historii Sztuki stoją sofy i krzesła dla zwiedzających – jak sobie z tym radzi przyrząd do wycierania?
Wycieranie kurzu przebiega bezproblemowo nawet w pomieszczeniach zastawionych różnymi sprzętami. Jeśli w ciągu dnia pojawi się konieczność wytarcia podłogi pod miejscami do siedzenia, korzystamy z węższego przyrządu do wycierania o szerokości 56 centymetrów (Balit 560). Czyścimy pomieszczenia codziennie rano, przed otwarciem muzeum – w normalnych godzinach pracy muzeum, przy niemal 5 tysiącach zwiedzających dziennie, byłoby to po prostu niemożliwe (śmieje się). Raz w tygodniu pomieszczenia są całkowicie opróżniane w celu ich posprzątania – wtedy przy pomocy szerokiego przyrządu do wycierania możemy szybko wyczyścić bardzo dużą powierzchnię.

Czy testowali Państwo również ściereczki do usuwania kurzu od innych producentów? Jeśli tak, to jak je Państwo oceniają?
Tak, przetestowaliśmy różne ściereczki do usuwania kurzu od innych producentów. Nasz wniosek: wydajność czyszczenia jest niewystarczająca. Ściereczki Masslinn firmy Wetrok są wprawdzie nieco droższe niż inne ściereczki do usuwania kurzu, jednak oferują bezkonkurencyjną jakość. Impregnacja olejowa wiąże wszystkie rodzaje pyłu – od gruboziarnistych po te najdrobniejsze. To jest jakość, która nam odpowiada i na której będziemy polegać również w przyszłości.

Czy łączą Państwo wycieranie wiążące kurz z wycieraniem na mokro? Jeśli tak, to w jakiej formie?
Tak naprawdę bardzo rzadko stosujemy wycieranie na mokro, ponieważ ta metoda niesie ze sobą wiele potencjalnych źródeł błędów, które mogą mieć fatalne skutki. W przypadku nadmiernego dozowania podłogi mogą być śliskie, a użycie niewłaściwego mopa lub nadmierne zamoczenie może spowodować trwałe uszkodzenie podłogi. Takie błędy dają się często naprawić już tylko poprzez czasochłonne czyszczenie zasadnicze. W obszarach, w których znajdują się kolekcje dzieł sztuki, parkiety nie są poddawane regularnemu czyszczeniu na mokro. Jeśli wymaga tego sytuacja, przeciera się je na wilgotno lub na mokro – poza tym w zupełności wystarczy wycieranie wiążące kurz. Oczywiście w deszczową pogodę lub zimą dużo częściej wycieramy podłogę na mokro, ponieważ wtedy zbiera się więcej przylegającego brudu. Do wycierania na mokro używamy odpowiedniego urządzenia oraz zwilżonych mopów. Nasza podstawowa zasada: przed każdym wycieraniem na mokro należy usunąć luźne zanieczyszczenia ściereczkami do usuwania kurzu. W przeciwnym razie przyniosłoby to efekt odwrotny do zamierzonego – wilgoć spowodowałby rozprzestrzenienie się kurzu.

Jak ważne jest szkolenie w przypadku wycierania wiążącego kurz? Jaką wiedzę przekazuje Pan swojemu zespołowi?
Zasadniczo metoda jest bardzo prosta, a co za tym idzie, ryzyko błędów podczas jej stosowania jest niewielkie. Nasi pracownicy sprzątający – zarówno wewnętrzni, jak i zewnętrzni – to prawdziwi specjaliści. Regularne szkolenia są jednak bardzo ważne. Pokazuję pracownikom sprzątającym najbardziej optymalny sposób poruszania się z przyrządem do wycierania w pomieszczeniu – na przykład, że podczas czyszczenia krawędzi przyrząd należy pchać przed sobą, a niezastawioną powierzchnię czyścić ruchami wahadłowymi, poruszając się do tyłu. Ważną kwestią jest również ergonomia: aby zapewnić optymalną postawę ciała, pracownicy sprzątający powinni ustawić drążek teleskopowy przyrządu do wycierania na wysokość brody. Obowiązuje u nas również jeden absolutny zakaz: przyrządu do wycierania NIGDY nie wolno opierać o ścianę, ponieważ mogłoby to spowodować uszkodzenie dzieł sztuki lub okładzin ściennych.

Zwrócili się Państwo również do zewnętrznych firm sprzątających – czy zleciliście im czyszczenie jakichś obszarów? Jeśli tak, to jakich?
W naszym przypadku czyszczenie dzieli się na trzy obszary: czyszczenie pomieszczeń wystawowych i kolekcji dzieł sztuki, czyszczenie pozostałych pomieszczeń dostępnych dla zwiedzających oraz czyszczenie specjalne. Wszystkie pomieszczenia, w których przechowywane są dzieła sztuki podlegają naszemu wewnętrznemu zespołowi sprzątającemu – zarówno, jeśli chodzi o czyszczenie regularne, jak i czyszczenie specjalne. Czyszczenie specjalne obejmuje takie prace jak cyklinowanie parkietu czy odkurzanie kunsztownego wyposażenia na wysokości ponad piętnastu metrów. Sprzątaniem pomieszczeń mniej wrażliwych, takich jak strefa wejścia, biura i bistro, zajmuje się nasz wieloletni partner zewnętrzny w zakresie sprzątania.

Ściereczki do usuwania kurzu Masslinn uzyskały doskonałe wyniki w teście FIGR i posiadają certyfikat Cradle to Cradle. Jak ważne są dla Państwa takie zewnętrzne etykiety i certyfikaty?
Oczywiście dysponujemy własnymi procedurami testowania produktów do czyszczenia. Nie potrzebujemy testu FIGR, żeby wiedzieć, jak skuteczne są nasze ściereczki w usuwaniu kurzu (uśmiecha się). Niemniej jednak takie badania rynkowe i etykiety stanowią cenną wskazówkę – cieszy nas w szczególności certyfikat ekologiczny Cradle-to-Cradle. Jesteśmy również w trakcie procesu uzyskiwania certyfikatu ekologicznego jako firma. To duży plus, gdy firma od lat używa przyborów i środków do czyszczenia z certyfikatem ekologicznym.

Jakim firmom poleciłby Pan wycieranie wiążące kurz ściereczkami Masslinn?
Każdej firmie, która szuka skutecznej i higienicznej metody usuwania kurzu. Metoda wycierania wiążącego kurz za pomocą ściereczek jednorazowych powinna być oczywistym wyborem w szczególności w przypadku muzeów i kościołów (obiekty wrażliwe na kurz) oraz hoteli i placówek służby zdrowia (zapobieganie rozprzestrzenianiu się wraz z kurzem wirusów i patogenów).

Dlaczego wybrali Państwo firmę Wetrok na głównego dostawcę produktów do czyszczenia?
Zespół Wetrok skupia się na specyfice naszego obiektu i oferuje nam indywidualne, skuteczne i trwałe rozwiązanie każdego problemu. Nie szczędzi przy tym skomplikowanych testów i trudu, aby opracować dla nas idealną koncepcję czyszczenia. Na przykład w przypadku czyszczenia szklanych gablot konieczne było przeprowadzenie kilku testów, aby wybrać idealny dla nas środek do czyszczenia szkła – eksperci firmy Wetrok odkryli, że o tym, czy po czyszczeniu nasze specjalne szyby będą pozbawione smug i przejrzyste, czy mleczne, decyduje rodzaj środków powierzchniowo czynnych zawartych w formule. Również przy okazji zabezpieczenia naszych drewnianych podłóg środkiem Wetrok Polish eksperci firmy Wetrok odwiedzili nas na miejscu i doradzili oraz opracowali idealną metodę nanoszenia gwarantującą najniższy poziom emisji – ponieważ środek do powlekania również może stanowić zagrożenie dla obrazów. Doceniamy fakt, że firma Wetrok podejmuje dla nas dodatkowe działania – i dlatego już od kilkudziesięciu lat właśnie u niej zaopatrujemy się w środki czyszczące.

Film instruktażowy:
wycieranie wiążące kurz – tak to się robi

Dowiedz się więcej:
Strona specjalna Masslinn
Szczegóły produktu Masslinn